Elzen (geslacht Alnus) zijn ernstig ondergewaardeerde bomen. Ze maken deel uit van de berkenfamilie (Betulaceae), maar worden vaak over het hoofd gezien ten gunste van hun naaste neven, de berken (geslacht Betula). De meeste mensen beschouwen elzen, als ze ze al kennen, in de eerste plaats als houtbomen – en met goede reden: hun hout is sterk en toch flexibel. en opmerkelijk resistent tegen rot, zelfs als het voortdurend onder water staat (de meeste dokken en palen in de stad Venetië zijn gemaakt van elzenhout hout).
Een van de redenen waarom elzen zulke waardevolle houtbomen zijn, is omdat ze zowel snelgroeiend als buitengewoon aanpasbaar zijn – een zeldzame combinatie van eigenschappen in een boom.. In het wild zijn soorten elzen ‘pionierssoorten’, vaak de eerste houtachtige planten die gebieden koloniseren die te lijden hebben onder verstoringen van het milieu. Ze zijn bestand tegen droogte, maar groeien ook goed in bodems die niet goed wegvloeien en zelfs overstromingen verdragen.
Ook hebben ze het vermogen om stikstof uit de lucht om te zetten in een bruikbare vorm, met behulp van bacteriën die in hun wortels leven. Dit proces, stikstoffixatie genoemd, komt veel voor bij planten uit de vlinderbloemigenfamilie (Fabaceae), maar is vrij zeldzaam bij niet-peulvruchtplanten. Het zorgt ervoor dat elzen kunnen gedijen op bodems die te onvruchtbaar zijn voor andere gronden
bomen om te groeien.Elzen zijn ook verrassend sterk, ondanks hun snelle groei en relatief zacht hout. In tegenstelling tot populieren, platanen, zilveresdoorns en andere snelgroeiende landschapsbomen laten elzen zelden ledematen vallen en zijn ze niet kwetsbaar voor plagen of ziekten.
Als u er niet aan heeft gedacht om verschillende elzen in uw landschap op te nemen, neem dan even de tijd om iets te leren over deze aantrekkelijke, aanpasbare en fascinerende bomen. Of u nu een “probleemtuin” probeert aan te leggen met vuile of onvruchtbare grond, een haag of scherm plant, of gewoon op zoek bent naar iets anders dan de gebruikelijke eiken, esdoorns, iepen, enz. – elzen is misschien precies wat je zoekt!
Belangrijkste leerpunten
- Elzen zijn bomen van het geslacht Alnus en zijn nauw verwant aan berken (Betula). Er zijn wereldwijd ongeveer 30 soorten, bijna allemaal afkomstig uit Europa, Azië of Noord-Amerika (soms alle drie, zoals het geval is met groene els).
- De meeste elzen zijn struikvormig tot middelgroot (<3 tot 15 meter hoog), maar een paar soorten kunnen wel dertig meter hoog worden.
- De meest voorkomende soorten els zijn rode els (Alnus rubra), afkomstig uit Noord-Amerika, en Europese of zwarte els (Alnus glutinosa), afkomstig uit Europa.
- De meeste elzen zijn snelgroeiende, winterharde bomen en kunnen vaak in de buurt van of zelfs in water groeien.
- Elzen kunnen overleven in barre omstandigheden omdat ze een deel van de suiker die ze fotosynthetiseren ‘ruilen’ met bacteriën die in hun wortels leven in ruil voor stikstof (stikstoffixatie). Deze stikstof wordt teruggevoerd naar de bodem als hun bladeren vergaan, waardoor de bodem verbetert voor de planten die eromheen groeien.
- De meeste elzen hebben een vrij korte levensduur (100 jaar of minder), maar in tegenstelling tot veel snelgroeiende, kortlevende bomen zijn elzen resistent tegen ziekten en plagen en blijven ze het grootste deel van hun leven gezond.
- Elzen verdragen de meeste omgevingsomstandigheden goed, maar zijn zeer schaduw-intolerant en moeten in de volle zon worden geplant.
12 stoere, maar prachtige elzen voor elk landschap
1. Zwarte els (Alnus glutinosa)
Beeldcredits: © Arne Jørgen Enggrav
Zwarte of Europese els is een van de meest voorkomende soorten els, zowel in het wild als als gecultiveerde boom. Zwarte els is winterhard, snelgroeiend, ziekte- en plaagbestendig en bovendien heeft hij een geweldige esthetiek! De brede, piramidale kroon reikt tot 60 voet hoog en is een uitstekende schaduwboom zonder snoeien. Hun populariteit betekent dat er veel soorten zwarte els beschikbaar zijn die de esthetiek maximaliseren, waaronder een paar die herfstkleuren produceren.
2. ‘Imperialis’ els (Alnus glutinosa var. ‘Imperialis’)
Afbeelding tegoed: © ANGHI
Technisch gezien een variëteit van zwarte els, de 'Imperalis' is qua uiterlijk en groeiwijze zo verschillend van andere variëteiten dat hij een eigen plaats op deze lijst verdient. ‘Imperialis’ elzen hebben de neiging langzamer te groeien dan andere zwarte elzen, en worden over het algemeen niet hoger dan 9 meter hoog. Ze hebben ook buitengewoon kanten blad dat meer op dennennaalden lijkt dan op bladeren; gecombineerd met hun elegante, conische vorm zijn dit bomen die in de kijker moeten staan, vooral in de buurt van waterpartijen of op natte, modderige bodems.
3. Rode els (Alnus rubra)
Afbeelding tegoed: © Gerry
Inheems in het westen van Noord-Amerika is rode els een van de grootste elzensoorten, die regelmatig 25 tot 30 meter hoog wordt, met een bladerdak dat ongeveer de helft van de hoogte bedraagt. Gecultiveerde bomen zullen deze hoogte waarschijnlijk niet bereiken, maar zijn nog steeds groot genoeg om er geweldige schaduwbomen van te maken. Rode elzen behoren ook tot de sneller groeiende elzen: met voldoende water kunnen ze binnen tien jaar wel zes tot tien meter hoog worden! Net als zwarte els heeft rode els een ‘gesneden blad’-variëteit (A. rubra f. pinnatisecta), die mooie varenachtige bladeren heeft.
4. Witte els (Alnus rhombifolia)
Beeldcredits: © Marc Leberzammer
Ten zuiden van zone 6 in Noord-Amerika wordt rode els vervangen door witte els, die licht gekrulde bladeren heeft maar verder behoorlijk op elkaar lijkt. Witte els verdraagt hitte veel beter dan rode els, groeit zo ver zuidelijk als Florida, en is iets droogtetoleranter. Witte els is een goede keuze voor dikke of modderige grond, maar zorg ervoor dat je hem de ruimte geeft: het ondiepe wortelsysteem kan trottoirs, opritten en funderingen beschadigen als hij te dichtbij wordt geplant.
5. Siebold Els, Oobayashabushi (Alnus sieboldiana)
Afbeelding tegoed: © tamu
Alnus sieboldiana, afkomstig uit Japan, wordt buiten zijn oorspronkelijke verspreidingsgebied steeds populairder als landschapsboom vanwege zijn opzichtige katjes en grote, knappe bladeren. Hij is kleiner dan veel van de meest voorkomende soorten en kan misschien beter worden omschreven als een ‘struik’ dan als een ‘boom’ – maar hij is net zo robuust en snelgroeiend als de grotere soorten. De gladde bast en de meerstammige groeiwijze maken het tot een aantrekkelijke plantenbeplanting, die goed kan worden gesnoeid en gevormd.
6. Grijze els, gespikkelde els (Alnus incana)
Beeldcredits: © photodigitaal.nl
Grijze of gespikkelde els komt oorspronkelijk uit Eurazië en Noord-Amerika, en komt in Noord-Amerika veel voor in het Middenwesten en het westen van de VS en Canada. Door zijn kleine gestalte en dikke groei is hij een goede keuze voor heggen of schermen, en als ondergroei plant is hij ook schaduwtoleranter dan de meeste elzen (hoewel hij nog steeds niet volledig verdraagt). schaduw). Gespikkelde els is snelgroeiend en zeer tolerant ten opzichte van overstromingen, maar moet worden beschermd tegen droogte.
7. Japanse els (Alnus japonica)
Afbeelding tegoed: © Marie
De Japanse els is een mooie, middelgrote exemplaarboom, die zes tot tien meter hoog wordt en twee heel verschillende ‘gezichten’ vertoont: van het late voorjaar tot en met december symmetrische kroon is dicht begroeid met iepachtig blad, maar is in het vroege voorjaar versierd met gele (mannelijke) en paarse (vrouwelijke) katjes die aan de herfst doen denken bladeren. Hoewel hij het beste groeit op vochtige tot natte grond, is hij ook behoorlijk tolerant ten opzichte van droge grond, waardoor hij, samen met zijn snelle groei, populair is geworden als straatboom.
8. Gladde els (Alnus serrulata)
Afbeelding tegoed: © beres
Hazelaarels, ook wel gladde els genoemd, is een van de kleinere en meer struikachtige elzen, die over het algemeen ongeveer drie meter hoog worden en vaak meerdere stammen produceren. Hij is inheems in bossen en moerassen in het oosten van Noord-Amerika, en als understory-boom is hij schaduwtoleranter dan rode of witte els, de meest voorkomende inheemse soort. Door zijn gestalte en dichte groei is de hazelaar een goede keuze voor heggen of schermen, vooral omdat hij een magneet is voor dieren in het wild: vogels en kleine zoogdieren eten de bloemtrossen in de lente, en het is een waardplant voor de zeldzame oogstvlinder, die bladluizen eet en de enige bekende vleesetende is vlinder.
9. Siberische els (Alnus hirsuta)
Afbeeldingscredit: © zo
Siberische els is nauw verwant aan de grijze els en komt oorspronkelijk uit het verre oosten van Rusland en het noorden van China, waar hij door zijn uitgebreide wortelsysteem zich kan vastklampen aan rotsachtige, blootgestelde bodems. Het is de meest droogtetolerante soort, maar tolereert ook incidentele overstromingen en is niet kwetsbaar voor ernstige ziekten of plagen. Hoe stoer ook, de Siberische els is nog steeds een mooie boom, met een brede kroon die in de herfst zelfs van kleur verandert, een zeldzaamheid onder elzen. Voor tuinaanleg in huis kunt u de cultivar ‘Prairie Horizon’ overwegen, die niet alleen werd geselecteerd vanwege zijn symmetrische groei, maar ook vanwege zijn tolerantie voor stedelijke vervuiling.
10. Groene els (Alnus viridis)
Afbeelding tegoed: © Grigory Bruev
Groene els is een van de meest voorkomende elssoorten, afkomstig uit zowel Eurazië als Noord-Amerika. In het westen van de VS wordt hij soms ‘schuifels’ genoemd vanwege zijn vermogen om gebieden te koloniseren die zijn vrijgemaakt door lawines of aardverschuivingen, en zal hij zelfs groeien in mijnafval. Het is een van de meest winterharde elzen en ook een van de meest vorsttolerante; hij groeit zo ver noordelijk als zone 1 (Noord-Alaska)! Het is ook een van de kleinste en komt zelden boven de lengte van een persoon uit, waardoor het een goede keuze is om onder andere bomen of in kleine ruimtes te planten.
11. Italiaanse els (Alnus cordata)
Afbeelding tegoed: © riccardomotti
Italiaanse els komt, zoals de naam al doet vermoeden, oorspronkelijk uit Italië en Zuid-Europa, maar is zelfs een populaire sierboom geworden het winnen van de Award of Garden Merit van de Royal Horticultural Society vanwege zijn winterhardheid, rechtopstaande vorm en groot, glanzend blad. Het verdraagt een breed scala aan omgevingsomstandigheden, maar is bijzonder geschikt voor sterk alkalische bodems, die onherbergzaam zijn voor de meeste landschapsplanten. Italiaanse els is een goedgevormde, middelgrote boom, die doorgaans ongeveer 12 tot 15 meter hoog wordt. Het is een ideale tuinboom voor tuinen met arme grond, of om een lage plek in het landschap te vullen die nooit lijkt uit te drogen.
12. Andes-els (Alnus acuminata)
Beeldcredits: © Mauricio Acosta
Andes-els is de enige soort in het geslacht afkomstig uit het zuidelijk halfrond en groeit langs de westkust van het continent, van het noorden van Chili tot Midden-Amerika en Mexico. Hij verdraagt ook zeer zure grond en groeit beter op droge grond dan veel andere elzen, hoewel hij nog steeds redelijk consistent vocht nodig heeft. Eén ding dat Andes-els niet goed verdragen is vorst, en in meer noordelijke klimaten moeten ze op beschutte plekken worden geplant om ze tegen winterwinden te beschermen.
12 betoverende en aanpasbare elzenbomen met kleurrijk bladerdak
Elzen zijn uitzonderlijk winterharde, snelgroeiende bomen die kunnen gedijen op plekken waar andere bomen eenvoudigweg niet kunnen overleven. Ze zijn bijzonder bedreven in het kweken op modderige, slecht gedraineerde en zelfs overstromingsgevoelige gronden, maar veel soorten kunnen even goed overleven op droge als op droogte gronden. Door hun unieke relatie met bodembacteriën kunnen ze zich vestigen op onvruchtbare grond, die ze verbeteren naarmate ze groeien, waardoor de weg wordt vrijgemaakt voor minder tolerante planten.
Als uw landschap gebieden kent met problemen met de afwatering of de vruchtbaarheid, kan een els uw superheldenboom zijn! Toch is er bij elzen veel meer aan de hand dan winterhardheid, en ze zouden de moeite waard zijn om te planten, ook al waren het niet zulke sterke bomen. Hun berkachtige blad, kleurrijke katjes en unieke vruchten bieden niet alleen esthetische aantrekkingskracht, maar ook voedsel en onderdak voor dieren in het wild, en de planten die er omheen groeien krijgen elk jaar gratis kunstmest in de vorm van afgevallen planten bladeren!
Dit wil niet zeggen dat elzen zelf geen problemen hebben: het zijn dorstige bomen, en zelfs als ze verzorgd worden, leven ze niet zo lang als eiken of esdoorns – en over eiken en esdoorns gesproken: als je op zoek bent naar herfstkleuren, blijf dan zoeken (hoewel de bladeren van een paar soorten later prachtig goud zullen worden). val).
Veelgestelde vragen over elzen
Hoe herken ik een els?
Ongeacht de soort groeien elzen over het algemeen in de buurt van water, dus je eerste aanwijzing bij het identificeren van een els moet de locatie zijn. Kijk ook naar de bladeren: verschillende soorten hebben verschillende bladeren, maar de meeste gewone elzen hebben bladeren met dezelfde vorm: klein, ongeveer eivormig en met getande of gekartelde bladranden.
Let ten slotte op de kenmerkende voortplantingsstructuren: mannelijke bomen hebben lange, bungelende katjes die lijken op die van eiken, terwijl vrouwelijke bomen houtachtige structuren hebben die strobiles worden genoemd.
Wat is er speciaal aan elzenbomen?
Elzen staan bekend als sterke, aanpasbare bomen: ze kunnen op vrijwel elke grond groeien en verdragen zowel droogte als overstromingen. Ze groeien ook snel – tot zestig centimeter per jaar – maar in tegenstelling tot de meeste snelgroeiende bomen hebben ze geen zwak hout en zijn ze niet kwetsbaar voor het verliezen van ledematen.
Elzen hebben nog een andere interessante eigenschap: ze zijn een van de weinige soorten niet-vlinderdragende planten die stikstof uit de lucht kunnen halen, via een symbiotische relatie met bacteriën in de bodem. Hierdoor kunnen elzen in arme grond groeien en deze feitelijk verrijken terwijl ze groeien, waardoor via hun wortelsysteem stikstof aan de grond wordt toegevoegd en deze vruchtbaarder wordt.
Hoe ziet een Europese els eruit?
De zwarte els of Europese els (Alnus glutinosa) is een middelgrote tot grote bladverliezende boom met een ruwweg conische of piramidale kroon. De bladeren zijn klein (5-10 cm lang) en eivormig, en blijven veel later in het seizoen groen dan de bladeren van de meeste andere bomen.
Omdat elzen eenhuizig zijn (wat betekent dat ze allemaal mannelijke bloemen of allemaal vrouwelijke bloemen hebben), kun je ze het beste identificeren aan de hand van hun bloemen, die worden gedragen op structuren die katjes worden genoemd.
Mannelijke katjes zijn ongeveer vijf centimeter lang, groen en hangen aan lange stengels aan de uiteinden van twijgen. Vrouwelijke katjes zijn onopvallend, maar rijpen in de herfst uit tot vruchten die strobiles worden genoemd en die op kleine dennenappels lijken. Omdat deze lang aan de bomen blijven hangen, kunnen ze vaak nog lang na het seizoen worden gebruikt om elzen te identificeren.
Welke houtsoort is els?
Elzenhout is, net als het hout van veel snelgroeiende bomen, vrij zacht (vergelijkbaar met dennenhout, maar met een veel fijnere korrel) en dus gemakkelijk in vorm te brengen met de hand of met machinaal gereedschap. het is populair bij houtbewerkers vanwege deze verwerkbaarheid en vanwege de korrel, die behoorlijk knoestig is en qua uiterlijk lijkt op kersenhout. Het is ook behoorlijk goed bestand tegen verval als het in water wordt ondergedompeld, in tegenstelling tot de meeste bossen, en werd op grote schaal gebruikt bij de aanleg van de Venetiaanse kanalen. Een van de meest voorkomende toepassingen van elzenhout tegenwoordig is de productie van elektrische gitaren, omdat elzenhout een goede ‘toon’ aan instrumenten zou geven.
Wat is het verschil tussen een els en een iep?
Elzen en iepen groeien op vergelijkbare plaatsen – vaak in de buurt van water – en hebben vergelijkbare bladeren, waardoor ze soms moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn. De gemakkelijkste manier om elzen en iepen te onderscheiden is aan de schors: elzen hebben een gladde bast, die zich ontwikkelt ondiepe kloven naarmate de boom ouder wordt, terwijl iepen een kurkachtige, diep gespleten bast hebben met duidelijke kenmerken “kanalen.”
Iepen en elzen hebben ook heel verschillende vruchten: iepvruchten zijn kleine, gevleugelde samaras (zoals esdoorn en essen). vruchten), elk met een enkel zaadje, terwijl elzenzaden vervat zitten in de zogenaamde dennenappelachtige structuren strobiles.
Is els beter dan eik?
Dit hangt sterk af van uw locatie en uw behoeften. Elzen zijn pioniersoorten, wat betekent dat ze een breed scala aan bodemomstandigheden verdragen en vrij snel groeien; Eiken zijn meestal te vinden in volwassen bossen en zijn kieskeuriger over de groeiomstandigheden. Ze groeien over het algemeen ook langzamer dan elzen, hoewel er enkele soorten zijn met vrij hoge groeisnelheden.
Als je een boom nodig hebt voor een ‘probleemgebied’ in je tuin waar andere planten niet willen groeien, dan is een els wellicht de juiste keuze. juist: hij zal niet alleen beter omgaan met ongunstige omstandigheden dan de meeste andere bomen, hij zal er ook de grond mee verrijken stikstof. Aan de andere kant, als uw tuin goede grond heeft en u een exemplaarboom met een lange levensduur wilt, is een eik waarschijnlijk de beste keuze.
Nog een belangrijk verschil om te vermelden is het gebladerte van de bomen: eikenloof staat bekend om zijn spectaculaire herfstkleuren. Elzenbladeren daarentegen veranderen vaak helemaal niet van kleur: ze verdorren gewoon aan de boom en vallen er in de winter af. Als je op wat herfstvuurwerk hoopt, hebben eiken een duidelijke voorsprong op elzen!
Is els beter dan den?
Elzen en dennen zien er zo verschillend uit dat alleen de esthetiek het verschil kan maken: dennen hebben de neiging om een meer uitgesproken vorm te hebben, terwijl elzen vaak diffuse kronen hebben, en soms zelfs meerdere stammen. Of u nu wel of niet een groenblijvende boom wilt, zal natuurlijk ook een belangrijke rol spelen bij uw beslissing.
Wat de teeltvereisten betreft, zijn elzen over het algemeen toleranter ten opzichte van arme gronden dan dennen. Dennen verdragen ook geen overstromingen of slecht gedraineerde grond, dus op deze locaties verdienen elzen beslist de voorkeur.
Uiteindelijk is het minder een kwestie van de ene boom die “beter” is dan de andere, maar meer een kwestie van de juiste boom op de juiste plek.